مجله خبری تشریفات

موادسازنده و اجزای تشکیل دهنده کاروانسرای تشریفات مشهد مامان فرمان روا دربرگیرنده: ورودی، هشتی،تراس،فی مابین سرا،ایوانچه، حجره و اصطبل میباشد

ورودی
اکثری از کاروانسراهای تبارک و خوب بیش تر از یک ورودی داشتند چون در این صورت ، اشخاص بیشتری از کاروانسرا عبور می کردند . مانند پاساژهای مدرن که در صورتیکه در امتداد یک مسیر یا این که منش قرار گیرند ، بارونق خیس میشوند. این سیرتکامل کاروانسراها نیز به سبب ساز آن که در مسیر یک شیوه یا این که معبر واقع می شدند، رونق بیشتری پیدا می کردند، کاروانسرای مامان پادشاه در بازار اصفهان نیز بیش تر از یک ورودی داشته میباشد.

در میان سرا
بین سرا آرم دهنده دگرگونی و توسعه و گسترش طرح کاروانسراها در زمان های میانی و نهایی میباشد. هیبت دربین سراها اکثر وقت ها به طور مربع یا این که مستطیل با کناره های پخ میباشد.. براین اساس طرز طرح فضاهای بنا شده در کنج در کاروانسرا مامان سلطان به صورت قاعده چهارضلعی با کناره های پخ میباشد.

نظم و پیمون در کاروانسرا مامان پادشاه به کمال خویش میرسد، بطوری که در این شرکت پیچش و کامل بندی دنیوی سبب ساز قرار گیری دنیوی در پایه دو در بین سرای مکتب و کاروانسرا می‌گردد.

گنبدها در میان النهرین باستان تشکیل شده اند تشریفات مشهد و آنان در معماری اهل ایران سنتی، هلنیستی، رومی و چینی در عالم باستان و همینطور بین تنی چند از سنت های مستقر ساختمان در سراسر عالم یافت گردیده اند. ساختارهای آن هم در معماری بیزانس و هم در معماری ساسانی رایج بود که به ترتیب در قرن ها وسطی بر بقیه کشورهای اروپا و اسلام تأثیر گذاشت.

گنبدهای معماری رنسانس اروپا در اوایل زمان امروزی از ایتالیا پیشرفت یافت، در حالی که‌این عنصر معماری به صورت هم‌زمان در معماری عثمانی استعمال می شدند. گنبد در معماری باروک و نئوکلاسیک از معماری رومی الهام گرفته میباشد.توسعه در ریاضی ها، مواد و تکنیک های ساخت باعث به گونه های تازه گنبد شد. گنبد ها در زمان قرون از گل و لای ، برف ، سنگ ، چوب ، خشت ، بتن ، فلز ، شیشه و پلاستیک درست شده اند.

نمادگرایی مربوط به آنان مشمول سنت های مرده ای ، آسمانی و حکومتی میباشد که به گذر زمان مجال عوض شده اند. و درجهان امروزی می اقتدار آن‌ها را در بالای ساختمان های مذهبی، اتاق های قانونگذاری، استادیوم های ورزشی و اشکال ساختارهای کاربردی روئت کرد.

تراس مدائن در شهر مدائن در مرزوبوم تشریفات مشهد عراق از بناهای اساسی مدل معماری پارتی میباشد. متأسفانه این سازه تا کنون آیتم نوسازی قرار نگرفته و حتی یونسکو نیز برنده به‌این عمل نشده میباشد. مهم‌ترین بخش حیاط مدائن ، مدخل اساسی آن میباشد که به صورت ایوانی عریض و مرتفع ، رو به بیرون درست شده بود و سالن مستطیل شکلی در پشت آن قرار داشته میباشد.

طاق گران قدر هلالی بخش مرکزی را می پوشاند . در طرفین قسمت مرکزی که شالوده مهم سازه را تشکیل می اعطا کرد ، راهروها ، اتاقها و تالارها با پوشش گنبدی و گهوارهای قرار داشتند. نوروفروغ سالن مهم توسط یکصد و پنجاه روزنه تأمین می گردیده است . طاق تبارک حیاط مدائن بر روی دیوارهای سرتاسری و سوای ردیف سازه گردیده بود.

بخش جلویی هلالی گران قدر و بخشی از نمای اساسی کاخ هنوز پابرجا میباشد تمای سوای دریچه کاخ تیسفون به چهار طبقه تقسیم گردیده و به وسيله طاقيها و نیم ستونهایی در نزدیکی آن ها تزیین گردیده بود. در مخلوط نمای فرنگی کاخ ، تأثیر معماری آشور مشاهده می شود.

مختصات متعددی در‌این سازه مشهود است. ولی دو خصوصیت مدل معماری پارتی در آن به نیکی آشکار میباشد. یک کدام از به کارگیری از تناسب طلایی اهل ایران میباشد که از آن مستطیلی به اندازه ۲۴ گز در ۴۰ گز به دست آمده و در میانه آن طاقی ایجاد شده است.

منزل داروغه مشهد یکی تشریفات مشهد دیرین ترین و شاید بتوان اعلام‌کرد یکی معروفترین بناهای دیرین شهر مشهد میباشد. منزل داروغه از بناهای تاریحی مشهد وابسته به عصر قاجار میباشد که به فرمان یوسف خان هراتی که در آن مجال داروغه مشهد بوده میباشد با الهام از معماری روسی سازه شده است.

در تاریخچه منزل داروغه مشهد آمده میباشد که در صدر داروغه مشهد به‌ قصد برگزاری مراسم و پذیرایی‌های قانونی خویش از این منزل به کار گیری می کرد ولی پس‌ از آن تا همین سه دهه پیش ورثه‌ی یوسف خان هراتی در آن خانه گزیده بودند. که درنهایت در سال 1366 این سازه را به نمایندگان یکی هیئات مذهبی شهرستان میبد یزد، فروختند. از به عبارتی سال‌ها تا همین اواخر از این بنای تاریخی به‌ تیتر مکانی برای تجمع و محل اقامت هیئت‌ های مذهبی استعمال میشد. تا اینکه در سال 1381 بعد از تجدید بنا و احیا و مرمت این سازه به تصویب به جا مانده فرهنگی رسید.منزل داروغه مشهد شاید جز واپسین بناها از معماری سنتی اهل ایران در مشهد میباشد که در عین اکنون اثر معماری روسی و الگوبرداری از معماری شرقی به نیکی قابل مشاهده میباشد مانند:
به کار گیری از آجرهای قالبی در صورت ها و پوسته های گوناگون.
تزیینات چوبی ذیل سقف ها.
طرح پله دو طرفه برای دسترسی به تراس.
تندیس های گچی و تراشیده گردیده.

با روی عمل داخل شدن صفویان تشریفات مشهد نقطه عطفی در تاریخ تمدنی کشور‌ایران اسلامی پدیدآمد ، صفویان با تغییر و تحول مـذهب رسـمي جامعـه بـه تشیع اصولا روش بینش جامعه را به کل مفاهیم فلسفی ، هستی شناسی ، معرفت شناسی ، هنری و … تغییر و تحول دادند.

در سود آنچه که تحت عنوان نمود عینی این شیوه پندار نو بروز پیدا کرد رفلکس به عبارتی طریق طریقه شد و انگیزه رونق هنر و معماری در زمان ی صفویه.

عالمان ، متفکران و فلاسفه زمـان نیز به تبع ، در پوسته مدرسه اصفهان و به صورت خاص خیس در معماری صفویه سعی بر تئوریزه کردن آن مفاهیم نمودند. به هر روی هنر، شهرسازی و معماری صفویه تحت عنوان تجلیل گاه مفاهیم نظری مدرسه اصفهان که خویش نیز ریشه در منابع اسلامی تشیع ( قرآن ، روایات و شریعت نبی و ائمـه ) دارااست، به بروز و ظهور معانی برخاسته از آن مدرسه به طور تمثیلی پرداخت.

به همین برهان آنچه که امروزه بـه عنـوان هـنـر معماری صفوی می‌شناسیم معماری مفهوم گرایی میباشد که سعی بر پدیدار کردن مفاهيم والای معنـوی و اشـاره بـه واقعیت هستی دارااست و عملکرد برای کشف معانی نهفته در پس ظواهر آن همچنان می توانـد ادامـه داشـته باشـد و بـه عـنـوان الگـویی از معماری معناگرایانه در تاریخ اسلامی برای امروز ما مطرح باشد.

بعداز ورود اسلام به کشور‌ایران، دو ادله تشریفات مشهد اصلی، یعنی در آغاز ارتقاء و پیشرفت منابع فقه و علم ها مذهبی و کارکردهای اجتماعی آن و دوم رقابت های مذهبی، سیاسی موجب شکل گیری مکتب شد. فرصت غزنویان سنت تأسیس مکتب را سلاطین به حکام، وزیر ها و بزرگان ادامه دادند. فضای معماری مدرسه ها کهن هم زمان با تحولی که در معماری مساجد در عصر سلجوقیان وقوع پیوست، دگرگون شد و به صورت چهار ایوانی درآمد.

با ظهور اسلام در کشور‌ایران تغییرات و تحولات عمیقی در طرز فراگیری و مواد آموزشی پدید آمد، دو دلیل تمایل شاید به مباحث مذهبی و فراگیری عمومی و همینطور تعریف و تمجید نظام آموزشی همگانی بیشتر در حوزه آموزش لهجه عربی و عبادات روزانه و قرائت قرآن باعث شد که مساجد تحت عنوان اولی پایگاههای اساسی نظام آموزشی به اکانت آیند .

کم کم و با تخصصی خیس شدن دروس و مباح، مسجد،مدرسه های به وجود موازات این تغییر تحول، تحولی کالبدی نیز پدیدآمد که به عبارتی تبدیل مساجد از یک ایوانی تا چهار ایوانی بود. به حیث می‌رسد این تغییر و تحول عملکردی نیز در‌این سیر دگرگونی کالبدی تأثیرگذار بوده میباشد. مساجد، مدرسه های در واقعیت مدارسی در دل مساجد بودند که رواق ها و شبستان طبقه نخستین به نماز و به کار گیری مردم تخصیص داشت و حجره های طبقه دوم به طلاب و درس و دعوا همینطور ایوانهای دیگر نیز مدرسهای طلاب خصوصاً در سا‌عتها غیر عبادی به اکانت می آمدند.

از مدرسه های تاریخی اولیه اسلامی در کشور‌ایران بنای قابل توجهی به جا نمانده میباشد سپری شد مجال و یورشهای مغول و تیمور موجب ویرانی بی نقص بعضا از شهرهای گران قدر و مرکز ها علمی و آموزشی اول سدههای اسلامی مانند نیشابور و ری میشود. کهن ترین مکتب جانور، مکتب فخریه سبزوار از فرصت فخرالدوله دیلمی ذکر میشود که تا به هم اکنون بارها تجدید بنا گردیده است.

گلشن دولت آباد از گروه های پر اسم تشریفات مشهد و رسم زمان زندیه میباشد که عمر ایجاد کرد آن به سال 1160 هجری قمری گشوده می شود. این گلشن به امر محمد تقی خان بافقی، حکمران و والی یزد ساخته شد و یکی زیباترین گلشن های اهل ایران میباشد.

در اواخر زمان افشاریه، محمد تقی خان بافقی ملقب به خان تعالی، حکومت یزد را در چنگ گرفت. وی در قرن هجدهم میلادی تمایل به ساخت و ساز باغی به اسم دولت آباد گرفت. این گلشن در آن مجال فارغ حصار شهر قرار داشت و سمت شمالی گلشن به خیابانی مملو‌از درخت منتهی میشد.

گلشن دولت آباد، در عصر های آنگاه تحت عنوان محلی برای اقامت حاکمان وقت برای مثال شاهرخ میرزا و کریم و مهربان خان زند کاربرد داشت. این گلشن در عصر زندیه اعتبار متعددی استحصال کرد و به هشت گلشن دولت آباد آوازه یافت.

آن‌گاه، در زمان قاجار با بسط شهر، به دروازه چهار منار متصل شد. با این وجود گشوده هم در سوا حصار شهر قرار می گرفت.

بعد از قاجار گلشن دولت آباد تا مدتی متروکه ماند.

آن‌گاه، در زمان پهلوی با توسعه و گسترش ایجاد، ساختمان ها دور و اطراف گلشن را فرا گرفتند و گلشن دولت آباد نسبتاً در نصیب مرکزی یزد قرار گرفت.

در سال ۱۳۴۸ تا ۱۳۶۴ وزارت تمدن و هنر این گلشن را از اداره وقف اجاره کرد و به دفتر کار پناه اثرها باستانی سرزمین سپرد‌.

گلشن دولت آباد از گروه های پر اسم تشریفات مشهد و رسم زمان زندیه میباشد که عمر ایجاد کرد آن به سال 1160 هجری قمری گشوده می شود. این گلشن به امر محمد تقی خان بافقی، حکمران و والی یزد ساخته شد و یکی زیباترین گلشن های اهل ایران میباشد.

در اواخر زمان افشاریه، محمد تقی خان بافقی ملقب به خان تعالی، حکومت یزد را در چنگ گرفت. وی در قرن هجدهم میلادی تمایل به ساخت و ساز باغی به اسم دولت آباد گرفت. این گلشن در آن مجال فارغ حصار شهر قرار داشت و سمت شمالی گلشن به خیابانی مملو‌از درخت منتهی میشد.

گلشن دولت آباد، در عصر های آنگاه تحت عنوان محلی برای اقامت حاکمان وقت برای مثال شاهرخ میرزا و کریم و مهربان خان زند کاربرد داشت. این گلشن در عصر زندیه اعتبار متعددی استحصال کرد و به هشت گلشن دولت آباد آوازه یافت.

آن‌گاه، در زمان قاجار با بسط شهر، به دروازه چهار منار متصل شد. با این وجود گشوده هم در سوا حصار شهر قرار می گرفت.

بعد از قاجار گلشن دولت آباد تا مدتی متروکه ماند.

آن‌گاه، در زمان پهلوی با توسعه و گسترش ایجاد، ساختمان ها دور و اطراف گلشن را فرا گرفتند و گلشن دولت آباد نسبتاً در نصیب مرکزی یزد قرار گرفت.

در سال ۱۳۴۸ تا ۱۳۶۴ وزارت تمدن و هنر این گلشن را از اداره وقف اجاره کرد و به دفتر کار پناه اثرها باستانی سرزمین سپرد‌.

در میان سرا
بین سرا آرم دهنده دگرگونی و گسترش تشریفات مشهد طرح کاروانسراها در زمان های میانی و آخری میباشد. هیبت فی مابین سراها اکثر اوقات به طور مربع یا این که مستطیل با کناره های پخ میباشد.. بدین ترتیب طریق طرح فضاهای بنا شده در کنج در کاروانسرا مامان پادشاه به صورت قاعده چهارضلعی با کناره های پخ میباشد.

نظم و پیمون در کاروانسرا مامان فرمانروا به کمال خویش میرسد، بطوری که در این موسسه پیچش و کامل بندی دنیوی باعث قرار گیری دنیوی در پایه دو در بین سرای مکتب و کاروانسرا می‌شود.کاروانسراهای بازار اصفهان دلالت بر مداقه اقتصادی، اجتماعی و سیاسی شهر داشته و گویای ارتباط متقابل رونق و بسط بازار و کاروانسراهای آن، در عصر های متفاوت میباشد. با دقت به پایتخت شدن اصفهان و رابطه با کشورهای فرنگی، طراحی برنامه میدان پادشاه و بازارهای اطرافش و به دنبال آن ساخت و ساز کالاهای متنوع و تازه و نیز وسعت بالای صادرات، اقتصاد سرزمین بیشتراز پیش رونق گرفت. درنتیجه ایجاد کرد کاروانسراهای، با حجم و شکوه اکثری تحقق یافت.

کاروانسرای مامان فرمان روا در ۲۰کیلومتری شمال شاهین شهر در تقاطع بزرگراه کاشان اصفهان و بزرگ راه دلیجان اصفهان واقع شد‌ه‌است که با مساحتی در حدود ۶۵۰۰ متر مربع، از گران قدر‌ترین کاروانسراهای جمهوری اسلامی ایران به‌حساب می‌آید.

این کاروانسرا در زمان صفویه ایجاد شده است در سال های اخیر کاربرد نظامی داشته اما از حدود 6 سال پیش تا کنون تحت عنوان استراحتگاه فی مابین راهی و رستوران آیتم به کار گیری قرار گرفته میباشد.

مهم‌ترین اجزاء بازار کاشان که اثر ها تاریخی تشریفات مشهد این مجموعـه نیـز مـحـسوب می گردند عبارتند از:

کاروانسراها
آب انبارها
در بازار کاشان ۹ آب انبار وجود داراست که بعضی امـروزه دارنده کاربری می‌باشند و بعضا فاقد کاربری می باشند البته وجود این تعداد آب انبار در مجموعـه تاریخی در بازار کاشان نشانگر التفات وجود آب انبارها در دسته حیاتی و قلـب شـهر می‌باشد. این آب انبارها عبارتند از :

آب انبار مسجد میرعماد، آب انبار دارکوب معـروف بـه پانخـل، آب انبـار درب زنجيـر آب انبار میانچال، آب انبار بالا بازار دارای شهرت به سرای انبار، آب انبار حاج حسین صباغ، آب انبار مدرسهی سلطانی، آب انبار گذرنو.

حرم ها
در بازار کاشان ۲ حرم مو جود هست که عبارتند از :

حرم امامزاده ابوحارث حسن بن موسى بن حعفر ( ع ) پر اسم و رسم به امامزاده دربسليمان بن بقعهی امامزاده سلیمان بن موسی بن جعفر ( ع ) مشهور به سلطان یلمان

مساجد
در گروه تاریخی بازارکاشان چند مسجد وجود دارااست که مهم‌ترین و تاریخی ترین آن ها عبارتند از :

مسجد میدان یا این که میرعمـاد ؛ ۲- مسجد و مکتب ی امـام خمینی ( سلطانی )
آسیاب سنگی
در انتهای بازار مسگرها مجاورت بازار مجاورت بازار والا آسیابی تبارک وجود دارااست. این آسیاب سنگی با عمر حـدود ۱۵۰ سال، یکی‌از زیباترین و معدود نظیرین آسیابهای سنتی کاشان میباشد که تا ۳۵ سال پیش نیز فعال بوده اما به مروز فرصت تخریب شد؛ اما امـروزه مجدد آن را احیـا و فعـال نموده اند.