مجله خبری تشریفات

محراب مسجد پر رنگ ترین نشان معماری اسلامی میباشد که تشریفات مشهد قبله را آرم میدهد. ایجاد کرد محراب حائز اهمیت نمادین و فیزیکی در معماری اسلامی میباشد. در مسجدها، در کناره قبله مسجد قراردارد و نحوه قرار به چنگ آوردن طرح محراب، جهت قبله را در درون مسجد معلوم می نماید.

محراب (mihrab) تحت عنوان یکی موادسازنده اساسی در معماری داخلی مسجد میباشد که به طور تاق قوسی در دیوار سمت قبله به چشم میخورد. براساس نوشته های متن ها، مهم‌ترین و مقدس ترین جای مسجد شمرده می‌گردد، و دارنده حرمت بالایی میباشد. بی‌شک این التفات و حرمت ادله خاصی داشته و شاید به کارکرد آن در ساختمان مساجد گشوده می‌گردد.

خوب میباشد در این مکان از پایه و جهت دیگری کلام بگوییم، می خواهیم بدانیم مضمون‌ محراب چیست؟ بایستی ذکر کرد: طرح محراب بر تاثیر آلرژی و اعتنا سازه به یک نقطه حقیقی و پر‌نور پدید میاید. این دقت، هرچند بیشتر در مساجد اسلامی و بقیه اماکن مذهبی دیده میشود، در یه خرده زمان ها در بناهای دیگر نیز مشاهده می شود. این نقطه حقیقی وواقعی و پر‌نور به عبارتی کعبه، قبله گاه مسلمين و منزل معبود در زمین میباشد. جایی که نمازهای یومیه به سویش خوانده می گردد و در معاش و مرگ مسلمان ها آیتم دقت قرار میگیرد.

و محراب مسجد که ذمه دار گزینش جهت قبله در فضای مسجد میباشد. عزیزترین مطهرترین و مقدس ترین مکان مسجد به حساب آورده می شود و مدام بیشترین اعتنا معماران و دیگر هنرمندان را به خویش معطوف داشته میباشد.

تا بدان جا که زادگاه مدل های تزئیناتی گشته میباشد. نقطه اتصال سازه با منزل آفریدگار و راس دانا قلمداد می‌شود. در شکل، به صورت دروازه ای میباشد که در مرسوم ترین حالات یک طاق نماست. مخصوصا در مساجد به نحوی قرار می‌گیرند که اساس قبله از در میان آن ها می گذرد و بر ورقه آن‌ها عمود میگردد.

زمانی که بنایی خاصی به سوی کعبه روی می گرداند از آنچه او‌را اشراف کرده تمایز پیدا می نماید و تشخص مییابد و به ضمن تاثیر اتصال به آن قبله گاه معنوی شريف، مطهر، و مقدس میگردد.

بقعه متبرکه امامزاده سید ولی (ع) در جنب بازار تشریفات مشهد کفاشها و بازار پاچنار واقع گردیده و منسوب به مدفن سید ولی از نوادگان امام محمد تقی (ع) است ،بنای بقعه مربع شکل می باشد و در شمال و غرب بقعه مسجدی یادگار از دوره فتحعلی شاه قاجار می باشد.
این بقعه سبز رنگ امامزاده سید ولی در قلب بازار تهران مکان زیارت کنندگانی است که به قصد زیارت و خرید به این بخش از تهران می آیند. ساختمانی ساده و بی آلایش که صفای خاصی به بازار داده. ضریح چوبی این فرزند امام جواد(ع) از آثار دوره قاجاریه است .
امامزاده سیدعلی، نوزده پسر داشت، از جمله فرزندی به نام عبیدالله که فردی شجاع و از علمای بزرگ بود که در حقش فرموده اند “کان من علماء آل علی”، در مصر سنه ۳۱۲ ه.ق وفات نمود و اوست مؤلف کتاب “جعفریه” در فقه اهل بیت و خطیب ص ۲۴۶ از ج ۱۰ در تاریخ بغداد و صاحب ریاض العلما در جلد ثالث از قسم اول او را ذکر فرموده و فرموده اند که کتاب “جعفریه” غیر از “جعفریات” معروف است.
امامزاده عبدالمهیمن علیه السلام هم که در بوشهر مدفون است، فرزند عبیدالله و نوۀ امامزاده شاه سیدعلی علیه السلام می باشد.
بنای امامزاده در جهت شمالی شهر و منتهی الیه کوی جدید خارجی دروازه ری قم واقع شده و دارای بقعه، گنبد، رواق، ایوان، صحن، آب انبار و الحاقات دیگر است. بنای بقعه از داخل به صورت هشت ضلعی مختلف الاضلاع است که در جهات اصلی، چهار شاه نشین دارد که از هر یک دری به خارج گشوده می شود. در جهت جنوبی بقعه، ایوانی به ارتفاع ۷ متر با ازاره کاشی کاری و جدار سفیدکاری و پوشش رسمی بندی و کاشی کاری تزئین شده است. در دو جانب ایوان، دو حجره و بر فراز آنها، غرفه های زیبایی مزین به کاشی کاری وجود دارد. در زیر گنبد، ضریح و مرقدی قرار دارد. مرقد از پنج جها با کاشی های خشتی عصر فتحعلی شاه پوشیده شده و دارای کتیبه ای متضمن نسب نامه امامزاده است. بر فراز بنا، گنبدی است شلجمی، سراپا آراسته به کاشی های گره سازی الوان به ارتفاع و قطر ۷ متر با گردنی استوانه ای مزین به کاشی کاری معقلی با آجر و کلوکی و کاشی گرهی که در سال ۱۳۴۲ بازسازی و کاشی کاری شده است.

امامزاده سید محمد نوربخش یکی‌از امامزاده ها یتشریفات مشهد گوشه و کنار طهران میباشد که در اواسط روستای زیبای سولقان قراردارد. پس از گذشتن از کوچه های تنگ، باریک و سرسبز روستا بدین امامزاده مقدس و خوشگل می رسید که پذیرای زائران متعددی از طهران و روستاهای فضا، به خصوص در فصل‌تابستان، میباشد.
امامزاده سید محمد نوربخش (مشهور به امامزاده روشنایی) از عارفان، صالحان و نوادگان امام موسی کاظم (ع) بوده میباشد که در قرن ۹ هجری قمری می زیسته میباشد. وی پس از مبارزات و زندانی شدن و تبعید، عاقبت در روستای سولقان دار فانی را وداع میکند.
این مقبره نسبتاًً در بالاترین بخش دهکده سولقان قرار گرفته میباشد و در ضلع جنوبی آن، ساختمان‌ های مسکونی دهکده در سراشیبی جای دارد و از‌آنجا‌که جاده امامزاده داوود از بالای دهکده سولقان می‌گذرد، از این جاده گنبد، مناره و مقبره به خیر و خوبی چشم میگردد.
طرح فعلی بقاع از یک مقبره و یک تراس ساخته شده میباشد که حیاط ورودی در جنوب شرقی بقاع قرار گرفته میباشد. رواقی نیز در کنار حیاط چشم میشود. در درون بقاع چهار ردیف در وسط دور و بر چشم میشود که گنبد مقبره روی آن قرار گرفته میباشد. قبر مهم نیز در مسافت بیناین چهار ردیف میباشد.
دور و اطراف و فضای محیط و باطن صحن امامزاده، بسیار پاک و زیباست. وجود درختان سرو و کاج و بید، که ایوان داخلی را ذیل سایه خویش گرفته‌ اند، روح هر بیننده‌ ای را مهرورزی می‌نماید. فضای داخلی امامزاده فوق‌ العاده تماشایی و روح‌ نواز میباشد و فروغ و روشنایی سبز رنگی که بر بارگاه و کاشی‌ کاری های روی دیوار میفتد، وقار عجیبی برای زائران به وجود می آورد.
اکثر عده ای که بدین امامزاده می آیند، از وجود اینگونه امامزاده‌ ای اگاهی نداشته‌ اند و پس از ساخته شدن فیلم مسافری از هند که سیتا دختر هندی به آنجا می‌رود و مسلمان می شود، نشانی این امامزاده را جویا گردیده‌ اند و آن را پیدا کرده‌ اند.
بنای اساسی بقاع متبرکه امامزاده سید محمد؛ بی آلایش و آجری میباشد و بوسیله بانوی عارفه‌ ای بدون نقص و واصل به اسم «بی‌بی کوکب اعظم کاکویی» و دیگران نه به نحوه جالبی با نورهای سبز رنگ، مرمت گردیده‌است. گنبد بنای شلجمی و دارنده گلدسته‌ ای کاشی‌ کاری گردیده است.
حرم سابق الذکر در سال ۱۳۸۲ بوسیله اداره وقف و کارها خیریه کن توشه دیگر تعمیر و تجدید بنا گردیده است. به گفته اهل یک محل ده سولقان، مثلا زائرین این مقبره، مسلمانها پاکستانی می باشند که به‌این امامزاده اعتقاد و باور راسخی دارا هستند.

امامزاده شاهزاده حسین نظام آباد در مجاورت تشریفات مشهد روستای نظام‌آباد در ۳۵ کیلومتری شمال شهر اراک و در پهنا جغرافیایی ۳۴درجه و یاتزده دقیقه و ۵۰درجه ارتفاع جغرافیایی قرار گرفته میباشد.این سازه مدفن یکی نوادگان امام موسی کاظم (ع) میباشد و در حدود۴۰کیلومتری شمال اراک و در کنار جاده آسفالت فعلی، در کنار تپه باستانی احمدآباد جای‌دارد که سازه به گفته قدیمیان روستا ساختمانی ۷ طبقه بوده میباشد که یکی‌از مرکزها حکومتی سلسله‌های قبل بوده (که تا به درحال حاضر چند توشه آیتم نماید و کاو سودجویان قرار گرفته میباشد) و در شرق روستای نظام‌آباد واقع هست.

این جای مقدس دارنده سه تراس گران قدر، یک حسینیه و گنبدخانه‌های دو فایل بر فراز قسمت اساسی میباشد که طول هریک از گنبدها ۱۱ متر و قطر آن ها ۵/۶ و ۵/۷متر میباشد.مقبره اساسی ۸ضلع دارااست، و مشمول دو پوشش آجری از خارج و طاق ضربی گچی از باطن هست. پوشش بیرونی ۱۲رکن تاسیس شده که بنای اساسی مرتبط با عصر پیش از صفویه و روزگار ایلخانی میباشد. بنای مهم استوانه‌ای صورت بوده و دو دیواره میباشد که میانه دو دیوار پوک و توخالی میباشد.

نصیب اساسی، دیرین‌ترین بخش سازه را تشکیل میدهد و دربین آجرها کاشی نیلی رنگ‌کاری گردیده بر زیبایی آن افزوده و تزیینات آن با کاشی از نوع معرق میباشد. گنبد مهم و ساق آن و همینطور نمای تراس‌ها و محیط گنبد در درحال حاضر تخریب بود که در سال ۱۳۷۴ه.ش بوسیله سازمان به جا مانده فرهنگی استان مرکزی تجدید بنا و نوسازی گردیده است. درب چوبی در فضای ورودی به گنبد اساسی نصب گردیده که حائز اهمیت و بها بسیار بالایی میباشد و با وجود طرح‌های گره‌کاری گردیده، میان آن اسم خوش‌یمن امام علی (ع) حک شد‌ه‌است.

امامزاده میر سلیمان (ع) قمصر همان فرزند تشریفات مشهد امامزاده پیر داوود قمصر امام زادۀ دیگری میباشد که در شهر قمصر مدفون می‌باشند. در اولِ شهر قمصر کاشان محلۀ دارای اسم و رسم به گُنجه زیارتگاهی میباشد با اسم امامزاده میر سلیمان (ع) از مهمترین جاهای جالب قمصر که نسب این امام زاده شریف سازه به یقین و همسایه و عموم شهر به حضرت امام حسن مجتبی می‌رسد.

معماری سازه
این زیارتگاه دارنده سقفی به مساحت ۱۰۰۰ متر و گُنبدی دو پوش و در هم اکنون ایجاد کرد و به طول ۱۴ متر از کف است. همینطور دو منار و گلدسته در طرفین گُنبد به طول ۱۴ متر از کف در اکنون تشکیل داد میباشد. این امام زاده در گذشته بنایی با مصالح آجر و گل بود که به‌تدریج تخریب و بنای تازه جایگزین آن شده است. ساختمان این سازه و مقبره که مساحتی بالغ بر ۵۰۰ متر داراست، در حالا تولید بوده و بارگاه و تزیینات باطن مقبره که دربرگیرنده گچبری، آینه کاری و کاشیکاری میباشد، جز طرح های بعدی روند نوسازی قرار خواهد گرفت.
جاده امامزاده مسیر سلیمان آسفالت بوده و در ورودی آن یک پارکینگ خرد برای مسافران درنظرگرفته شده میباشد.

طریق دسترسی به امامزاده میر سلیمان
آستان امامزاده میر سلیمان (علیه السلام) در شهرستان کاشان، قسمت قمصر، شهر قمصر( پایتخت گل و گلاب کشور‌ایران )، خیابان پائین قمصر واقع گردیده‌است.

آرامگاه عطار نیشابوری، شعر سرا لبریز شهرت تشریفات مشهد اهل ایران در شهر نیشابور، انتهای خیابان عرفان در راس باغی در مجاورت قبر کمال الملک واقع گردیده‌است.

عطار نیشابوری در سال 618 هجری قمری در هنگام حمله مغول، به دست یکی‌از مغولان اسیر و آنگاه کشته می گردد. اولیه بنای آرامگاه عطار نیشابوری اندکی بعد از کشته شدن وی، به وسیله حکم کننده القضاة یحیی بن ساعد از بزرگان نیشابور در میانه قرن هفتم تشکیل شده و در اواخر زمان تیموری رو به ویرانی گذاشت.

بعد از آن امیر علی شیر نوایی، وزیر پاد شاه حسین بایقرا عمارتی خوشگل بر آرامگاه عطار نیشابوری ایجاد کرد. این سازه در اواخر قاجار در معرض هلاکت قرار گرفت و بالاخره بنای فعلی یکی‌از بناهای آرامگاهی زیبای جمهوری اسلامی ایران با پلان هشت ضلعی با گنبد دو پوش فیروزه ای در سال 1341 هجری خورشیدی ساخته شد، در عصر های پهلوی دوم تجدید بنا بدون نقص و دهه ۷۰ نیز نوسازی مختصر شد و به کارایی انجمن اثرها ملی، مرمت و تر و تمیز شوید.

آرامگاه عطار پلانی هشت ضلعیدارد و به تبع نمای بیرونی سازه هشت ضلعی بوده که روی بدنه فرنگی آن و در چهار جهت اساسی، چهار تراس دارنده ورودی و در چهار جهت فرعی، چهار طاق نما به چشم می خورد، چهار غرفه خرد و در فضای داخلی در به عبارتی جهات چهار سلطان نشین تاسیس کرده اند.
این چهار فرمان روا نشین دارنده چهار در خرد چوبی و معمولی میباشند که به باطن غرفه های خارج گشوده می گردند.
تزئینات بیرونی آرامگاه عطار نیشابوری کاشی کاری به رنگ های خردلی، فیروزه ای، لاجوردی، سپید و قهوه ای میباشد.
سنگ قبر عطار به ارتفاع 63/1 متر و پهنا 70 سانتیمتر و طول 32 سانتیمتر در اواسط مقبره نصب شد‌ه‌است. در میانه بنای آرامگاه جای‌دارد و بالای بقعه دارنده گنبد کوچکی میباشد که قوس مازه دار، داراست.
مزار وی از فرآورده نوعی سنگ به اسم افراشته به رنگ سیاه میباشد و اشعاری به خط ثلث آن را تزیین کرده اند.

مسجد در جمهوری اسلامی ایران مهمترین بناهای مذهبی تشریفات مشهد هر شهر و روستا بودند که همواره نفش مهمی در معاش مسلمان ها داشته اند. با اعتنا به‌این که دولت اسلامی در شهر ولادت می‌یابد و با اعتنا به‌این که تشکیل این دولت برای نخسین بار در مسجد شکل می گیرد، براین اساس وجود مسجد جامع، به یکی‌از مختصات اساسی شهر عصر اسلامی تبدیل می شود.

مثلا موادتشکیل دهنده مهم شهر اسلامی مساجد می‌باشند. مسجد اهل ایران در شهر، مهمترین بنای همگانی تلقی گردیده و در تفکرات مرتبط با شهرسازی اسامی شرایط اصلی داشته میباشد.

مسجد اهل ایران آغاز در کنار شهرها سازه می شد تا این که در حین مجال قلب شهرها پذیرای آنان شوید. بیشتر بناهای مسکونی، تجاری و خدماتی در شهرهای تاریخی مرزو بوم یک یا این که دو طبقه بوده اند و در سود شهر از یک خط عرش نسبتاً صاف و هموار بهره مند بوده میباشد و فقط مساجد و بقیه بناهای مذهبی از طول بیشتری نسبت به بناهای مجاورشان منتفع بوده اند و بدین ترتیب از موادسازنده شاخص در سیمای شهر به شمار می آمده اند.

به خصوص منار و گنبد مسجد بسیار مرتفع ساخته شدند و از ارکان شاخص سیمای شهر بوده اند، چنان که از بیرون شهر و نیز از بخش اعظمی از نقاط باطن شهر چشم میشد.مسجد جامع همواره به مثابه پر رنگ ترین عنصر معماری منبعث از آیین اسلام، با جامعه هم پا بوده میباشد.

وسعت فرنگی مسجد اهل ایران هر صورت میخواهد باشد، در بعدها و نقشه زمین تابع بافت شهر و تجهیزات جانور میباشد و هر جا که مورد نیاز شد و از هر طرف که قابلیت و امکان بود بر سطح مسجد افزوده میگردد.

شکوه و زیبایی معماری اهل ایران تشریفات مشهد اسلامی، به تزئین و آرایش و پیرایش آن متعلق بوده میباشد. هنرهای والای اسلامی از هنرهای تزیینی و کاربردی گرفته تا تاسیس والا ترین بناهای مذهبی در معماری صفوی التفات و اعتبار ویژه ای داشته میباشد . از دلایل توسعه و گسترش هنر و معماری در عصر صفویه تزئیناتی زیرا آینه کاری، آجرکاری، گچبری، کاشی کاری، حجاری، منبت کاری و نگارگری بود که با‌گاز ترویج یافت. در معماری اسلامی خصوصا بناهای مذهبی مانده از معماری صفویه با به کارگیری از قانون ها منعکس شدن فروغ و روشنایی با آینه کاری راهروها و سقف ها تلاش می گردیده تا فروغ بیشتری را به درون سازه موعظه گردد.

طریق های اجرای تزئینات در معماری صفویه
معماری کشور‌ایران مسئله رشد، تکوین و تکامل هنرها و فوت‌و‌فن اکثری را آماده نمود. هر یک از این فوت و فن به نحوی معماری جمهوری اسلامی ایران را تروتمیز اند و معماران توانسته اند به امداد آن ها به هدف ها متعالی معمارانه خویش دست یابند. در معماری صفوی هیچ کاری فقط به خیال تزئین ایفا نمی به عهده گرفت بلکه در پس هر عنصر تزیینی دلیلی فنی، کاربردی و یا این که متعالی وجود داشت.

کاشی کاری دربین هنرها و فوت و فن ، کاشی کاری هنر ممتازی میباشد که گوناگونی و تنوع اکثری دارااست و در معماری صفویه به نقط ی اوج خویش ( حد اعلای خویش ) رسید. این تنوع در پوسته پنج تیم والا کاشی کاری است که عبارت اند از : کاشی تراشیده ( معرق )، کاشی درهم ( معقلی )، کاشی زیررنگی، کاشی هفت رنگ و کاشی کاری با کاشی نره، مساجد و مدرسه ها صفوی کلاً با پوششی از کاشی ها در باطن و خارج سازه تزئین گردیده اند. در حالی که کاربرد کاشی های معرق تداوم می یافت سلطان عباس که برای دیدن بناهای مذهبی بدون نقص نشده اش بی تاب بود به کارگیری بیشتر از تکنیک سریع کاشی هفت رنگ را تقویت کرد.

درباره معنا کلمه و واژه منبر اورده تشریفات مشهد شده : « جای بلندی که واعظ و خطیب از آن بالا می رود و به وعظ و خطابه میپردازد. منبر رفته رفته در دنیا اسلام آنچنان جا زمین‌خورد که یکی اسباب و اثاث ضروری در چینش داخلی مسجد در عمده شهرهای تبارک، از این رو در تمامی مساجد جمعه ( جامع ) منبر های باشکوهی تحت عنوان رده تلاوت خطبه و ارشادوراهنمایی برای آن ها و والیان آن‌ها گذارده شد.

منبرهای اول بسیار بی آلایش و دارنده یک سری پله بودند. اساسا منبر از حیث ساختاری از دو مثلث مسطح در دو بدنه تشکیل میشد که دربین این دو ، یک ستون پله قرار می گرفت که خطیب را به بالاترین نصیب که عرشه یا این که نشتگاه میباشد میرساند. البته رفته رفته، بلندا و سرازیرشد منبرها نیز دارنده تغییرات گوناگونی شد.

صحن ( تراس )
صحن یا این که تراس از جهاتی برای هر بیننده ای مهم‌ترین بخش مسجد میباشد. تأثیر معماری مسجد مستقیما به اندازه ایوان بستگی دارااست . فضای گسترده خالی هر بیننده ای را متوقف می نماید و اورا متوجه این نکته می سازد که دنیای بی روح و کسل کننده روزانه را پشت رمز گذارده میباشد. ایوان مسجد نیز همانند تراس جلوی کلیساهای مسیحی اول ، خبر از وجود جرم میدهد و محدوده ای مقدس را معین می نماید.

حتی در شرایطی که این محدوده عموما برای عبادت به کارگیری نشود. ایوان هیچ صورت از پیش رقم خورده ای نداشت. البته صورت چهار گوش آن ، چه عریض باشد چه طويل ، چیره میباشد . در شهرهای تبارک ، تراس پذیرای آن تیم از نمازگزاران روز آدینه که در بقعه جا نمی شدند ، بود و حتی‌د‌ر مرکزها کوچکتر در شرایط های خاصی مانند اعیاد یا این که نمازهای متفرقه از این اطراف به کارگیری می گردیده‌است . ایوان هیچگاه فضای مرده محسوب نمی‌شد .

مسجد نصیرالملک شیراز از مساجد استان فارس، معروف تشریفات مشهد به مسجد صورتی نمونه ای جامع از هنر و معماری ایران هست. آنچه این بنا را شاخص می سازد، تجلی رنگ است که هنرمندان ایـن بنا مدرس محمد حسن معمار، معلم کاشی پز و استاد محمد حسینی نقاش شیرازی با منفعت مندی از هنرهایی همچون کاشی کاری، مقرنس کاری، حجاری، آجرکاری و غیره این بنا را تروتمیز اند.

گروه بنـا از یک مسجد گران قدر و یک امامزاده با گنبد و صحن ورودی جداازهم تشکیل شـده می باشد. مسجد دارای صحن وسیع، دو ایـوان روبه روی هـم، دو شبستان کشیده، یک سردر ورودی پرتزئین و یک رواق می‌باشد.

تاریخچه مسجد نصیرالملک (مسجد صورتی)
مسجد نصیرالملک در بعد از ظهر قاجار به دستور میرزا حسن علی خان ملقب به نصیرالملک، که از اعیان و اشراف شیراز بوده می‌باشد در سالهای ۱۲۹۳ تا ۱۳۰۷ هجری قمری ساخته شد و یکی‌از زیباترین مساجد ایران است.
مسجد نصیرالملک شیراز از بینش کاشی کاری ارزنده ترین مسجد کشور‌ایران و طریقه ساختمان سازی به ویژه کاشیکاری و مقرنس بیمانند میباشد.
مساحت آن ۲۸۹۰ متر مربع و تحت بنای آن ۲۲۱۶ متر مربع میباشد.
در‌این مسجد ازشیشه های رنگی مستعمل به همین انگیزه آن را مسجد صورتی جمهوری اسلامی ایران نیز میگویند.
مسجد نصیرالملک یک رمز در ورودی دارااست و دو ورودی دیگر آن به کوچه جنوبی و مسجد و به امامزاده جنب آن مرتبط میباشد.
ورودی مهم مسجد از کاشی هفت رنگ با تزیینات فراوانی از گل سرخ گل زنبق شیراز میباشد . این سردر دارنده دو جرز میباشد وهر جرز به سه نصیب تقسیم گردیده و در بالای آن یک تابلو با کاشی هفت رنگ قراردارد سردرد با یک فرورفتگی جای‌دارد.