مجله خبری تشریفات

در سده نخستین هجری الگوی مسجد مدینه آیتم تقلید معماران قرار می گرفت. این مورد تنها مشتمل بر مناطقی بود که ادعا میگردد معماری نداشته اند عدم وجود، بلکه معماران کشورهای نو مسلمان شده نیز که تاریخ و تجربیاتی در تشکیل داد بنا داشتند از آن تبعیت کردند.

با ورود مسلمان ها به کشور ایران و داخل شدن کلیه ارزشهای راستین الهی به این مرزوبوم، تاروپود جامعه طبقاتی ساسانی یکباره بهم ریخت و طرحی تازه برای زندگی و حیات آدمیان پی ریزی شد. جامعه متفرق ایرانی که فایده منطقی اختلافات ادیان جاهلی بوده تشریفات مشهد میباشد با پیام جدیدی که ارتش اسلام از مملکت نبی پروردگار(ص) برای آنان به ارمغان آورد به ندای فطرت خداپرستانه انسانی خویش گوش فرا می‌دهد و بعد از زمان کمی جامعه ایرانی به آئین تازه روی میاورد.

احتیاج به فضاهای عبادی سیاسی نماز جماعت و جمعه مسلمان ها را واداشت تا به ساختن اولین مساجد در ایران اسلامی اقدام کنند. مجموعاًَ سیر تحول مساجد در کشور ایران از این تاریخ سه طریق تحت را طی می کند:

الف- تشکیل داد مساجد با سبک و روال و روش مساجد نخستین مسلمانان در مرزو بوم عربستان.

ب- تبدیل و تغییر و تحول اماکن مذهبی جاهلی و مرمت آن ها (در صورت قابلیت به صورت معماری مساجد اسلامی)

ج- آغاز تکان مستقلانه معماری اسلامی.

مساجد در کشور‌ایران

در این نکته شکی نیست که ایرانیان در کلیه اثرها هنر و معماری قبل از اسلام خویش، نوعی هنر و معماری متکی بر تجربیات فنی بسیار والا و غیر وابسته از هنر و معماری طرق بیگانه را دارا بوده اند و بوسیله آنان گونه های ارزش های فضایی را در زمان خود شکل داده اند. اما با همه این وضع معماران ایرانی و مسلمان از زمان ورود اسلام به کشور ایران در تشکیل داد فضاهای معمارانه با مشی ایرانی و با غرض الهی، مبتلا وقفه شده اند.

مسجدالاقصي نامي اسلامي میباشد که معبود بلند سکو بر اين جای قرار بخشید، در آيه اولیه سوره اسراء به وضوح از آن ياد شده است: سبحان الذي أَسرى بِعبده لَيلا اینجانب المسجد الحرام الى المسجد الاقصا الذى بركنا حوله لنريه اینجانب ءاياتنا إنه هو السميع البصير- منزّه میباشد آن خدايى‏ كه مخلوق‏اش را شبانگاهى از مسجد الحرام تشریفات مشهد به سوى مسجد الأقصى كه پيرامون آن را بركت داده‌ايم سير اعطا کرد، تا از نشان‏هاى خویش به وی بنمايانيم، كه وی به عبارتی شنواى بيناست.

الاقصي يعني دورتر، يعني مسجدي که در مقايسه با مساجد مسجدالحرام و مسجدالنبي در مکه و مدينه دورتر بوده است.

مسجدالاقصي پیش از نزول آيات الهي به بيت المقدس مشهور بود که در احاديث حضرت محمد (ص) نيز به آن اشاره گردیده است. پيش از اين اسم، شهر بيت‌المقدس به ايليا دارای شهرت بود که اين اسم به معناي عظمت، قداست و برکت مسجدالاقصي به وجود مسلمانان هست. انبياء و پيامبران الهي زیرا حضرت ابراهيم (ع) ، حضرت داوود (ع)، حضرت سليمان (ع) و حضرت عيسي (ع) نيز در مجاورت مسجدالاقصي زندگي کرده اند، بنابراين شکي در قداست آن نیست.

قداست مسجدالاقصي

رابطه و پيوند قداست مسجدالاقصي به عقايد و باورهاي مسلمان‌ها به دوراني گشوده مي گردد که 17 ماه تحت عنوان اولين قبله‌گاه مسلمانان به شمار مي رفت، تا زماني که قبله‌ي مسلمان ها به کعبه جابجایی يافت. وجهه‌ي اسلامي مسجد الاقصي به اتفاق‌ي اسراء و معراج گشوده مي شود که خدا در آياتي از قرآن کريم شبانه پيامبر اکرم را به سوي مسجد الاقصي در بيت المقدس در 27 رجب يکسال پیش از هجرت فرا خواند تا از اين جای به عرش عروج نماید. مسلمان ها با اين ديد در بالابردن و افزایش درجه ديني مسجد الاقصي و بيت المقدس و رابطه آن با عقايد اسلامي نقش به سزايي را ايفا کردند.

علامه مجلسی در جلد دوم کتاب حيوة القلوب می فرماید: «[حضرت] از قبا به سوی قبیله بنی سلامت بن عوف جابجایی نمود در روز آدینه وقت طلوع آفتاب امیرالمؤمنین با آن حضرت بود و مسجدی برای وی خط کشید و قبله اش را نصب کرد و در آن مسجد با وی نماز آدینه را دو رکعت ادا نمود و دو خطبه خواند و در همانروز باطن بعد از پایان نماز آدینه حضرت پیامبر اکرم سوار بر ناقه خویش و همدم با حضرت علی (ع) – که همواره با وی بودند- به مدینه باطن شدند، به هر خویشان از قبایل که تشریفات مشهد می رسیدند اهل قوم از وی استقبال می کردند و استدعا می کردند که نزد وی توقف کند و آن حضرت می فرمود، روش ناقه را بگشایید که آن از جانب خدا عالمیان سروان است، به هر کجا که پروردگار آن را سروان ساخته خواهد رفت حضرت مهار ناقه را رها کرده و ناقه خویش میرفت.

و از میان قبایل بنی بیاضه، بنی ساعده، بنی حارث، بنی خرج و بنی ساعدی بن نجار سپری شد و در محله بنی صاحب بن تاجران در قطعه زمینی که یک‌سری درخت رطب داشت و وابسته بود به دو کودک یتیم از این خویشاوندان، زانو زد و خوابید، حضرت نیر از ناقه فرود آمد و ابوایوب انصاری که منزل اش در آن موضع بود، توشه هجرت نبی خدا را به منزل خویش موفقیت. بنای مسجد مدينه حضرت پیامبر اکرم(ص) چندین گاه در منزل ابوایوب نماز می‌کرد با اصحاب خویش.

پس به اسعد بن زراره ذکر کرد این می را برای اینجانب خریداری نما، زیرا اسعد با یتیمان صحبت اظهار کرد، وی گفتند این زمین از آن حضرت است و ما بها می خواهیم، نبی خدا فرمود که اینجانب بدون بها راضی نمی‌شوم، پس رسول خداوند به ده اشرفی آن زمین را خریداری کردند و فرمودند که در آن زمین آجر زدند و اساسش را به ته بردند و از سنگ برآوردند و صحابه را امر فرمود که از حره مدینه سنگ آوردند و خویش با وی رفاقت مینمود در سنگ کشیدن، زیرا اساسش را براوردند و به زمین رسانیدند، از آجر سازه کردند.

وقتی که با این مسجد و مناره ها و گنبد هایش رو به رو می‌شوید، تصاویر سازه های دروان عثمانی در ذهن متبادر می‌گردد، ولی در‌حالتی که از معماری داده ها بیشتری داشته باشید و یا این که به شهر استانبول ترکیه هم سفر کرده باشید، تصویر برای یتان آشنا خیس میشود، آری، این مسجد را بر طبق المان های و سرمشق های مسجد پاد شاه احمد ساخته شده است و تشابه بخش اعظمی به مسجد تاریخی و پررنگ در تاریخ اسلام دارااست. مسجد شاه احمد، درضمن سال های 1609 تا 1619 به فرمان شاه احمد نخستین تشریفات مشهد در استانبول ساخته و خویش وی نیز در همین مسجد دفن شد. یکی از مهم‌ترین مشخصه های مسجد پاد شاه احمد شش مناره ی آن بود که منجر عیب گیری از پاد شاه عثمانی شوید و آن هم به جهت تعداد هم اندازه آن مناره ها با مسجد الحرام بود و پاد شاه برای رفع این اختلال فرمان تشکیل داد مناره ی هفتم را برای مسجد الحرام صادر کرد.

مسجد مکی شهر زاهدان هم با طول 37 متری شان ابهت و جلال بسیار دارا‌هستند و گنبد معدود مهم نادر طول میانی هم ترکیبی خوشگل را ساخت نموده است، کاشی کاری ها و دیگر هنر معماری این بنای قشنگ قسمت هایی می‌باشند که برای گردشگران تماشایی و جذاب خواهند بود و شما در زاهدان، در کناره ی جنوب شرقی کشور‌ایران، مثال ای تماشای از معماری عثمانی را می بینید. البته نکته حائض اهمیت در باب معماری مدل عثمانی ، بدور از تعصب های مرزی و میهنی، ریشه های مجاورت آن به معماری اهل ایران هست بر خی بر این باورند که حضور سلجوقیان در آناتولی ترکیه، اثر فرهنگی و هنر بسیاری بر این حوزه‌ داشت و ریشه های معماری عثمانی را باید در معماری رایح در قول سلجوقیه دانست، اما می بایست به‌این نکته هم اشاره نمود، المان های معماری متاثر از دوران سلجوقی در آناتولی با معماری بیزانس در آمیخته شد و در مدل معماری عثمانی به یک ترکیبی نو رسید.

مسجد فرمان روا احمد یا مسجد آبی‌رنگ استانبول یکی از مهمترین مرکزها تاریخی ترکیه و یکی‌از مهم ترین مناظر شهری با شش مناره‌ی باشکوه هست. این مسجد با قدمت وقت گیر و با گنجینه‌های تاریخی خود، یکی‌از جاذبه‌های معماری و مذهبی معروف استانبول به حساب می‌آید که اما همچنان به عمل خود به عنوان یک مسجد ادامه می دهد. در پی با ما در مجله اینترنتی لی‌لی‌مگ یاروهمدم باشید تا شما‌را با راهنمای بدون نقص گردشگری مسجد سلطان احمد استانبول مشتمل بر تاریخچه، نصیب‌های متفاوت، آدرس و طرز تشریفات مشهد دسترسی آشنا کنیم.

تمامی چیز درباره مسجد پادشاه احمد (Camii)

مسجد فرمانروا احمد دومین مسجد دارای اسم و رسم استانبول Sultanahmet بعد از ایاصوفیه می‌باشد. این مسجد به نام مسجد آبی رنگ هم شناخته می گردد البته مردم استانبول صرفا آن را به نام مسجد سلطان احمد میشناسند و لفظ مسجد آبی‌رنگ نامی می باشد که گردش گر‌ها روی این مسجد گذاشتند. ادله این گزینه رنگ آبی‌رنگ و زیبای کاشی‌های به فعالیت رفته درین مسجد می باشد که مهم ترین ویژگی ظاهری آن به حساب میآید. جذاب می‌باشد بدانید که درون مسجد بیشتراز 20 هزار کاشی سرامیک استفاده شده می‌باشد. این کاشی‌ها در منطقه‌ای به نام ایزنیک تشکیل شده و نمایانگر اوج فرهنگ و معماری امپراتوری عثمانی می باشند.

این مسجد بوسیله یکی‌از شاهان عثمانی به همین نام ساخته شد. فرمانروا احمد عثمانی در زمانی که تنها 19 سال سن داشت، دستور ایجاد کرد این مسجد والا را داد. فرمانی که با مخالفت شدید دولتمردان و مردم امپراتوری عثمانی مواجه شد. زیرا سلطان عثمانی به جای جانبداری مخارج تشکیل داد مسجد از غنیمت‌های جنگی، هزینه‌های ایجاد کرد مسجد را از خزانه قرض گرفته بود. با این وجود شغل تشکیل داد مسجد در سال 1609 میلادی آغاز و در سال 1616 میلادی تمام شد.

یکی از کلید واژه‌های مهم در ساختن جامعه تندرست و نیل به تندرست اجتماعی با بکارگیری ابزارهای پیشگیرانه در حوزه فرهنگ و تمدن در ارتباط کاستن از جرم و بزهکاری در جامعه اسلامی مسجد میباشد که پیرامون نقش برجسته و بارز آن در ارتقاء سطح جوامع با فرهنگ بی نیاز اسلامی عقیده‌ها و پژوهش ها بی شماری ارائه و جاری تشریفات مشهد ساختن گرفته است.

مسجد مقام رفیع و نقش موثر و مؤثری بعنوان یک مقر فقاهتی در جابجایی آموزه‌های اصیل فقهی و افزایش و اعتلای تربیت درست اسلامی و کارکردهای بزرگ آن در زمان رسالت رسول اعظم و ائمه اطهار (u) اجرا نموده و موجب کانون بودن همگی شغل‌های علمی، فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و نظامی گردیده است.

در مهندسی فرهنگی اسلام نیز مسجد با نقش موثر در ایجاد کرد همدلی، همیاری اجتماعی، نگهداری و حراست از ارزشهای اسلام و انقلاب که از مهم ترین سرمایه‌های ارزشمند جامعه به حساب می آید گزینه دقت و عنایت خاصی قرار گرفته میباشد و از طرفی داده های عددی رو به تزاید جرائم و بزهکاری در سطوح متعدد جامعه، به استناد داده های عددی و ارقام احصاء گردیده از پرونده‌های جانور قضایی مبین غربت از معنویات و کم رنگ شدن نقش مساجد در معاش اجتماعی عموم و ماحصل آن ضعف بنیه اعتقادی نسلها به ویژه نسل جوان هست.

در فضای پرتنش امروز، بشریت خسته از کلیه منابع و مراجعی که مدعا تأمین آرامش و امنیت وجودی وی می باشند، درپی یافتن معنای وجودی خود میباشد. تحقق این اصلی در گرو تجربیات شخصی افراد و خیر ذیل تأثیر شیوه نامه‌های تجویزی بوسیله دیگرانی است که طبق ایده‌آل‌های خود راهکارهایی ارائه داده و می دهند. در منفعت، این معناکاوی پیوندی مصرح و بدون واسطه را می‌طلبد که فرد از راز نیاز حقیقی و واقعی در جهت اتصال با منبع مضمون‌ دست به عمل شود؛ به عبارتی که عبادت می‌نامند.

زین الدین مراغی پس از رکن الدین در سال 694 قمری ، مشبک چوبی را تا سقف مسجد مرتفع ایجاد کرد . بعد ها به سال 822 قمری این درب های چوبی به خیال و خاطر ایجاد زحمت برای زائران و محدود کردن محیط و فضای مسجدالنبی (صلی الله علیه وآله و سلم) گشوده شد .

در سال 678 قمری ملک منصور قلاوون از ممالیک بحری مصری یا به روایتی تشریفات مشهد دیگر احمد بن عامل عبدالقوی والی شهر قوص بالای حجره ، گنبدی بنا نهاد و آن را با لوح های سربی روکش نمود تا مانع نفوذ آب باران گردد .

در سال 765 قمری اشرف ناصرالدین شعبان ثانی از ممالیک بحری لوح های سربی را تجدید بنا نمود .

در سال های 879/888 قمری ملک اشرف قایتبای بعداز بازسازی بدون نقص حجره و تجدید بنای آن ، گنبدی رفیع بر حجره شریفه و گنبدی دیگر برفراز حجره فاطمه بنا نهاد .

از سویی دیگر میرزا حسین فراهانی در [سفرنامه ، ص 278] می نگارد که خود دیده می باشد بر باب سمت شمالی مرقد اسم ملک الاشرف قایتبای که از سلاطین به دلیل آن که مصر بوده و بانی این ضریح و گنبد است مندرج ، و در سنه هشتصد و هشتاد و هشت بنا نموده است ... »

در سال 233 قمری پادشاه محمود ثانی بن فرمانروا عبدالحمید (1223/1255) گنبد حجره مبارکه را بنایی دیگر نمود و آن را به رنگ سبز روغنی منقش کرد .

میرزا حسین فراهانی که در سال های 1302/1303 قمری وصف بنای مسجد را در سفرنامه خود نگاشته می باشد . از آخرین هیکل بنای حجره و مرقد خیال و خاطر کرده ، می نویسد : « ضریح خوش‌یمن مشتمل بر چهارپایه بزرگست که هر مبنا دو ذرع و نیم عرض آنست و سقف گنبد خوش یمن نیز برآن پایه ها زده شده و سه اساس کوچک میباشد که دو تای از آن‌ها در سمتی هست که مرقد مطهر حضرت صدیقه طاهره میباشد و یک اساس هم بالای او مناره بلال می باشد که اذان می گفته و در اطراف وسط ضریح خجسته پانزده ستون و چهار بست » .

هر كس در آن نماز بگزارد و با نیت خالص پروردگار را بخواند، خدا نیازش را برطرف می كند.»

- «هر كس در آن از خدا امنیت بخواهد، معبود او را از همگی آنچه از آن هراسان میباشد، امنیت میدهد.»

- «آگاه باشید، شب و روزى وجود ندارد، مگر اینكه ملائكه براى دیدار از آن و عبادت خدا تشریفات مشهد در آن به زمین می‌آیند.»

- «در صورتی اینجانب نزدیك شما بودم، بدن‏هادر آن مسجد نماز می خواندم.»

ویژگى‏ هاو فضیلت هاى مسجد سهله‏

درباره خصوصیت هاى خاصّ این مكان مقدّس مى‏ قدرت موارد ذیل را برشمرد:

اقامتگاه پیامبران و صالحان است؛

2. اقامتگاه جانشینان امام مهدى ( علیه السلام ) خواهد بود؛
3. اقامتگاه حضرت ابراهیم ( علیه السلام ) بود؛
4. اقامتگاه، عبادتگاه و كارگاه بافندگى حضرت ادریس ( علیه السلام ) بود؛
5. اقامتگاه حضرت مهدى ( علیه السلام ) پس از ظهور آن حضرت خواهد بود؛
6. آنجا مقر حضرت خضر میباشد؛
7. اینجا تربتى میباشد كه همه پیامبران از آن آفریده شدهاند؛
8. رهگذر راهیان فردوس میباشد؛
9. محلّ تقسیم غنایم در عصر ظهور خواهد بود؛
10. محلّ عروج پیامبر؛
11. محلّ نزول ملائکه؛
12. محلّ نیایش حضرت صاحب الزّمان ( علیه السلام )؛
13. مركز مال همه مردم حضرت مهدى (عج)؛
14. جایگاه صالحان و پیامبران میباشد؛
15. صور در اینجا دمیده می‌گردد؛
16. دعا درین مسجد، مستجاب می‌باشد؛
17. ملائکه هر شب و روز در آن فرود میآیند؛
18. فاروق اعظم اینجاست؛
19. محشر به سوى این مسجد است؛
20. در كنار آن هفتاد هزار نفر محشور می گردند كه همگى به پردیس می روند.

مسجد سهله

امام مهدى (عج) و مسجد سهله‏

در این باره روایات زیادى از ائمّه ( علیه السلام ) داستان شده است، برای مثال اینكه:

- بدانید كه آن منزلگه صاحب و مالک شما هنگام قیامش است.

- پیوسته قائم ( علیه السلام ) در آن است.

- مال عموم و محلّ تقسیم غنائم مسلمان ها در آن است.

در سال 657 قمری با تمرکز به امکانات ارسالی خیال و خاطر شده ، بنای مسجد از باب السلام تا باب الرحمه و از باب جبرئیل تا باب النساء دوباره مرمت گردید .

در اواخر سال 658 قمری ظاهررکن الدین بیبرس، امیر مصر گردید. وی که از ممالیک بحری بود نسبت تشریفات مشهد به تعمیر و بازسازی بنای مسجد و ادامه کارهای نا تمام که پس از حریق مسجد شروع شده بود ، اهتمام خاصی ورزید. مورخان می نویسند : پنجاه و سه معمارکار با وسایل و بودجه مورد نیاز به سوی مدینه اعزام داشت و عمل مهم تعمیر و تجدید بنا مسجد را به نقطه پايان رساندند .

عملکرد ممالیک مصر : پادشاه ناصرالدین محمد بن قلاوون از ممالیک بحری در حین سال های 705/729 قمری به مرمت و تجدید بنای قسمت های متعدد بنای مسجد ، کوشش و عملکرد وافری نشان اعطا کرد که اهم آنها احداث دو سایه بان در مؤخره سقف قبله و قسمت شمالی بوده است .

در سال831 قمری که فرسودگی هایی دربنای دو رواق نام برده پدید آمد ، توسط اشرف برسباری از ممالیک برجی تعمیر و مرمت گردید ، آن‌گاه در سال 853 قمری ظاهر سیف الدین چقماق که درسال 842 قمری ازسلسله ممالیک برجی مصر بحکومت رسید. چیره سقف های شمالی و جنوبی مسجد و نوحه را مرمت مجدد کرد .

سلطان اشرف قایتبای متوفی 902 قمری از ممالیک مصر در سال 879 قمری به شرایط عمومی بنای مسجد اهتمام خاصی ورزید که می توان از نوسازی دیوارها، سقف های شامی و رواق های باب جبرئیل و تعمیر قسمت های شرقی بنای مقصوره خاطر کرد. اما متأسفانه بار دیگر در شب 13رمضان سال 886 قمری حریقی بر اثر رعد و برق و فرو ریختن مناره رئیسه مسجد به وقوع پیوست که در اندک مدتی تمامی بنای مسجدالنبی (صلی الله علیه وآله و سلم) را آموخت و جمع زیادی در مسجد کشته و یا زخمی شدند، ستون ها باردیگر فرو سرازیرشد.

از امیرمؤمنان، علی(ع) نقل گردیده‌است:

«مسجد ابن ظفر مسجد با برکتی می باشد. به آفریدگار عهدوپیمان در طبقه ای از طبقات بالای این مسجد (در عرش) سنگی بسیار بلندمرتبه و تشریفات مشهد سبز رنگ است که خداوند هیچ پیامبری را مبعوث نکرده؛ مگر اینکه تصویری از چهرة آن رسول بر روی آن سنگ نقش بسته و این مسجد، به عبارتی مسجد سهله میباشد.»

در ماجرا دیگری امام درست گو(ع) از ابوحمزة ثمالی دربارة عمویشان، زید پرسیدند:

«آیا عمویم زید را در شبی که از شهر بیرون شد، ملاقات کردی؟» ابوحمزه جواب بخشید: آری. امام(ع) پرسیدند: آیا در مسجد «سُهَیل» نماز خواند؟ ابوحمزه پهنا کرد: مسجد سُهَیل کجاست؟ آیا مرادتان به عبارتی مسجد سهله میباشد؟ امام(ع) فرمود:

«آری؛ در‌صورتی‌که زید دو رکعت نماز در مسجد سهله خوانده بود و از پروردگار پشتیبانی می خواست، خداوند او‌را همواره در حمایت خود حفظ کرده بود.»

علما و مسجد سهله

علمای بزرگ، پیوسته مارا بر مداومت بر زیارت مسجد سهله و نماز خواندن در آن تشویق کرده اند. دانا تبارک شیعه، روحانی طوسی در کتاب خود میگوید:

سزاوار وجود ندارد که نمازهای یومیّة واجب، جز در مسجد صورت بپذیرد. (مانند اینکه) کسی گذرش به «مسجد سهله» می افتد و در آن نماز می‌خواند، مستحبّ میباشد که در وقت در میان دو نماز مغرب و عشاء در مسجد حضور داشته باشد.»

سیّد بن طاووس شب های چهارشنبه به زیارت مسجد سهله میرفت و می اظهار کرد:

در شرایطی‌که خواستی به مسجد سهله بروی، در وقت دربین نماز مغرب و عشاء در شب چهارشنبه برو که‌این وقت از دیگر وقت ها فضیلت بیشتری داراست.

برخی از علما مانند آیت الله شیخ جعفر کشف کننده الغطاء برای دفع بلا به مسجد سهله جانبداری می آوردند. خویش وی میگوید:

در سالی که طاعون آمد، اینجانب به یاروهمدم چهل نفر به مسجد سهله حمایت بردیم و ظاهراً همة اهل یک محل شهر (به جز یکسری نفری که در مسجد سهله بودند)، به سبب بیماری طاعون فوت کردند و پس از برطرف شدن این بیماری کسی باقی نمانده بود.