مجله خبری تشریفات

گلشن دولت آباد از گروه های پر اسم تشریفات مشهد و رسم زمان زندیه میباشد که عمر ایجاد کرد آن به سال 1160 هجری قمری گشوده می شود. این گلشن به امر محمد تقی خان بافقی، حکمران و والی یزد ساخته شد و یکی زیباترین گلشن های اهل ایران میباشد.

در اواخر زمان افشاریه، محمد تقی خان بافقی ملقب به خان تعالی، حکومت یزد را در چنگ گرفت. وی در قرن هجدهم میلادی تمایل به ساخت و ساز باغی به اسم دولت آباد گرفت. این گلشن در آن مجال فارغ حصار شهر قرار داشت و سمت شمالی گلشن به خیابانی مملو‌از درخت منتهی میشد.

گلشن دولت آباد، در عصر های آنگاه تحت عنوان محلی برای اقامت حاکمان وقت برای مثال شاهرخ میرزا و کریم و مهربان خان زند کاربرد داشت. این گلشن در عصر زندیه اعتبار متعددی استحصال کرد و به هشت گلشن دولت آباد آوازه یافت.

آن‌گاه، در زمان قاجار با بسط شهر، به دروازه چهار منار متصل شد. با این وجود گشوده هم در سوا حصار شهر قرار می گرفت.

بعد از قاجار گلشن دولت آباد تا مدتی متروکه ماند.

آن‌گاه، در زمان پهلوی با توسعه و گسترش ایجاد، ساختمان ها دور و اطراف گلشن را فرا گرفتند و گلشن دولت آباد نسبتاً در نصیب مرکزی یزد قرار گرفت.

در سال ۱۳۴۸ تا ۱۳۶۴ وزارت تمدن و هنر این گلشن را از اداره وقف اجاره کرد و به دفتر کار پناه اثرها باستانی سرزمین سپرد‌.

در میان سرا
بین سرا آرم دهنده دگرگونی و گسترش تشریفات مشهد طرح کاروانسراها در زمان های میانی و آخری میباشد. هیبت فی مابین سراها اکثر اوقات به طور مربع یا این که مستطیل با کناره های پخ میباشد.. بدین ترتیب طریق طرح فضاهای بنا شده در کنج در کاروانسرا مامان پادشاه به صورت قاعده چهارضلعی با کناره های پخ میباشد.

نظم و پیمون در کاروانسرا مامان فرمانروا به کمال خویش میرسد، بطوری که در این موسسه پیچش و کامل بندی دنیوی باعث قرار گیری دنیوی در پایه دو در بین سرای مکتب و کاروانسرا می‌شود.کاروانسراهای بازار اصفهان دلالت بر مداقه اقتصادی، اجتماعی و سیاسی شهر داشته و گویای ارتباط متقابل رونق و بسط بازار و کاروانسراهای آن، در عصر های متفاوت میباشد. با دقت به پایتخت شدن اصفهان و رابطه با کشورهای فرنگی، طراحی برنامه میدان پادشاه و بازارهای اطرافش و به دنبال آن ساخت و ساز کالاهای متنوع و تازه و نیز وسعت بالای صادرات، اقتصاد سرزمین بیشتراز پیش رونق گرفت. درنتیجه ایجاد کرد کاروانسراهای، با حجم و شکوه اکثری تحقق یافت.

کاروانسرای مامان فرمان روا در ۲۰کیلومتری شمال شاهین شهر در تقاطع بزرگراه کاشان اصفهان و بزرگ راه دلیجان اصفهان واقع شد‌ه‌است که با مساحتی در حدود ۶۵۰۰ متر مربع، از گران قدر‌ترین کاروانسراهای جمهوری اسلامی ایران به‌حساب می‌آید.

این کاروانسرا در زمان صفویه ایجاد شده است در سال های اخیر کاربرد نظامی داشته اما از حدود 6 سال پیش تا کنون تحت عنوان استراحتگاه فی مابین راهی و رستوران آیتم به کار گیری قرار گرفته میباشد.

مهم‌ترین اجزاء بازار کاشان که اثر ها تاریخی تشریفات مشهد این مجموعـه نیـز مـحـسوب می گردند عبارتند از:

کاروانسراها
آب انبارها
در بازار کاشان ۹ آب انبار وجود داراست که بعضی امـروزه دارنده کاربری می‌باشند و بعضا فاقد کاربری می باشند البته وجود این تعداد آب انبار در مجموعـه تاریخی در بازار کاشان نشانگر التفات وجود آب انبارها در دسته حیاتی و قلـب شـهر می‌باشد. این آب انبارها عبارتند از :

آب انبار مسجد میرعماد، آب انبار دارکوب معـروف بـه پانخـل، آب انبـار درب زنجيـر آب انبار میانچال، آب انبار بالا بازار دارای شهرت به سرای انبار، آب انبار حاج حسین صباغ، آب انبار مدرسهی سلطانی، آب انبار گذرنو.

حرم ها
در بازار کاشان ۲ حرم مو جود هست که عبارتند از :

حرم امامزاده ابوحارث حسن بن موسى بن حعفر ( ع ) پر اسم و رسم به امامزاده دربسليمان بن بقعهی امامزاده سلیمان بن موسی بن جعفر ( ع ) مشهور به سلطان یلمان

مساجد
در گروه تاریخی بازارکاشان چند مسجد وجود دارااست که مهم‌ترین و تاریخی ترین آن ها عبارتند از :

مسجد میدان یا این که میرعمـاد ؛ ۲- مسجد و مکتب ی امـام خمینی ( سلطانی )
آسیاب سنگی
در انتهای بازار مسگرها مجاورت بازار مجاورت بازار والا آسیابی تبارک وجود دارااست. این آسیاب سنگی با عمر حـدود ۱۵۰ سال، یکی‌از زیباترین و معدود نظیرین آسیابهای سنتی کاشان میباشد که تا ۳۵ سال پیش نیز فعال بوده اما به مروز فرصت تخریب شد؛ اما امـروزه مجدد آن را احیـا و فعـال نموده اند.

حیاط جنوبی مسجد نصیرالملک شیراز تشریفات مشهد سوای کاربری خاص میباشد و تنها برای قرینه سازی با حیاط شمالی کردار شد‌ه‌است
با اعتنا به اینکه نمـای جنوبی همواره در سایه قرار گرفته در تزئینات آن از کنتراست رنگی و تیرگی روشنی بیشتری به کار گیری شـده میباشد.
بدنـه جنـوبـی حـيـاط کاملا با کاشی تزئین گردیده‌است.
سنگ ازاره ها به رنگ اکر در ذیل جرزها کاملا با تزیینی از گل و اسلیمی حجاری شد‌ه‌است.
رنگ موفق در کاشیهای به کاررفته در مقـرنس کـاری طـاق اصـلی زرد رنگ پر‌نور و سپید میباشد که لبه ای از نوار سیاه بر جلوه آن ها افزوده میباشد و کاشی هایی با مسئله رنگی لاجوردی و سیاه هم در قطعات خرد خیس با آن‌ها ادغام گردیده است.
در قسمت بالایی طاق مرکزی نقش ترنج اسلیمی آبی‌رنگ پر‌نور بر مسئله سپید به عمل گرفته گردیده‌است.
بدنه داخلی ایـوان مسجد نصیرالملک از پنج ضلع درست شده که به طور یک درمیان مخلوط گوناگون آبی رنگ و زردرنگ در مورد سپید دیده میشود.
بیرونی ترین سطح ها، نقشی از طـرح درختچه افشان با گلهای سرخ (صورتی) ، نرگس (آبی‌رنگ) ، زنبق (بنفش) و دیگر گلهای طبیعت پردازانه داراست. در طاق نماهای در حدود طاق اصـلی شاهد به کارگیری از زرد رنگ در بیشتر نقـوش ایـن بخـش هستیم.
با دورشدن از راس حیاط به‌تدریج از کاشی هایی با قضیه قرمـز کـه از ابـداعات زمان قاجار میباشد منفعت گرفته گردیده‌است.

مناره ای قشنگ در صحن حرم شمس تشریفات مشهد تبریزی، از صوفیان و عارفان پرآوازه اهل ایران وجود دارااست. مناره شمس تبریزی ساختمان بلند زیبایی میباشد که در قبل در اواسط گلشن مشجری در کناره شمال غربی شهر اخلاق و رفتار قرار داشت و امروزه دربین ایجاد کرد و سازهای تازه شهری، در محله شمس الدین تبریزی شهر رفتار مکان گرفته میباشد.
مناره حرم شمس تبریزی در محله ی امامزاده رفتار که حدود 2.5 کیلومتر از راس شهر مسافت دارااست قرار بخشید. بر پایه ی اسم کوچه هایی که درین حیطه با اسم شمس نا مگذاری گردیده‌است، این محله را محله شمس تبریزی نیز می نامند
مناره آرامگاه شمس تبریزی ذکر شده با 40/3 متر قطر و ۱۵ متر طول در مسافت ۱۰ متری از حرم جای‌دارد.
سطح بیرونی این مناره با شاخهایی از قوچ وحشی تزیین گردیده است که فرمانروا اسماعیل صفوی طی اقامت چهل روزه اش در کوه چله منزل خلق شکار کرده بود.
مدارک و تصاویر مینیاتوری ما‌نده از حرم شمس تبریزی در شهرستان خلق نشانه میدهد، این سازه در بالا از سه مناره به دور قبر شمس تبریزی درست شده بود.
این جای قبلی 3 مناره داشته میباشد که بدور قبر شمس تبریزی را گرفته بوده میباشد. هر 3 مناره طول 15 متری داشتمد و هم صورت هم بوده اند. معماری اسلامی اهل ایران این مناره ها از نوع سلجوقی میباشد که مثال هایی از آن را در کرمان هم میبینیم.
مبنی بر داستان، شاخ ها و جمجمه ی قوچ های جان دار در بدنه ی این مناره که سراسر آن را پوشانده میباشد، نتیجه ها شکار یک روزه ی فرمان روا اسماعیل نخستین بوده میباشد.
این مناره ها به نوعی توان پاد شاه را در پیکار و شکار نشانه می داده اند. 2 مناره از این 3 مناره امروزه از فی مابین رفته میباشد و امروزه فقط یک مناره از آنان باقی‌مانده میباشد.
صورت مناره آرامگاه شمس تبریزی به طور استوانه ای میباشد و از خشت و رمز گوچ های شکار گردیده ایجاد شده است. باطن این مناره پله پله دوار جای دارد که به بالای مناره می‌رسد

همینطور پروتئین‌ها برای هضم به کالری تشریفات مشهد بیشتری نیاز دارا‌هستند. به هر حالا توجه نمائید از منابع پروتئینی نادر‌چربی (مانند لبنیات معدود‌چرب به خصوص ماست نادر‌چرب و گوشت‌های معدود‌چرب مثل ماهی و حبوبات) بیشتر استعمال فرمایید.

* نوشابه علامت احترام به مهمانان وجود ندارد. از خرید و سرو نوشابه‌های گازدار دوری کنید. آبمیوه‌های گازدار سوای قیمت غذایی و پرکالری می‌باشند. میتوانید در کنار خوراک به مکان نوشابه، دوغ یا این که آب‌میوه سوای شکر بنوشید.

پیشنهاد «آب فراوان بنوشید» را فراموش نکنید. نوشیدن آب به شما شم سیری میدهد. متخصصین تغذیه معتقدند که بایستی پیش از تناول کردن خوراک آب بنوشید.

در پذیرایی از مهمان در عید باستانی با عادت کردن به نوشیدن آب خیر صرفا جلوی حس گرسنگی را می گیرید، بلکه مایعات ما یحتاج تن خویش را به راحتی تأمین می کنید. تعطیلات مجال خیر میباشد که عادات آب نوشیدن را اصلاح فرمایید.

پیاده روی یک پیشنهاد وجود چربی انبوه و بیش تر از حد در حیطه شکم و بدور کمر موجب ارتقاء مقاومت تن نسبت به انسولین و در فیض ارتقا احتمال ابتلا به بالا رفتن قند و چربی خون میشود. این دستور همینطور یک کدام از عامل ها اساسی و مؤثر در ابتلا به بیماری‌های قلبی- عروقی و دیابت به شمار می آید، به این ترتیب کاهش چربی شکمی یاری متعددی به محافظت سالم می‌نماید.

تعطیلات مجال نیکی میباشد که در کنار بقیه اعضاء خانواده از اعمال کار‌های بدنی خصوصاً در طبیعت منفعت ببرید و برنده گردید روزمره نیم تا یک ساعت پیاده‌روی پیشنهاد گردیده را داشته باشید.

نقوش اسلیمی و طرح های تشریفات مشهد هندسی و از تمامی بیشتر کتیبه ها با صورت مستطیلی خویش بستری را مهیا آوردند. که متن های مقدس و نشانه‌ها مذهبی بر آن ها نوشنه شوند و در بناها دیده همگان را بر خویش بدوزند. بی شک وتردید در عصر ایلخانیان هیچ تزئین معماری به تنوع و زیبائی تزئینات کاشی پدید نیامده میباشد. هر بخش از این محراب ها با تک تک بخش های دیگر فرق دارااست، البته در یک نگاه کلی، هماهنگی و زیبایی دیده گیری داراست.

ایلخانیان از چهار نوع کاشی مسجد به کار گیری می کردند: کاشی محراب، کاشی لوح مزار، کاشی کتیبه و کاشی های صلیبی و ستاره ای صورت. مجموعاَ زیباترین و بغرنج ترین ساختاری که کاشی سازان ابتکار کردند محراب میباشد. محراب های تعالی گروه ای از کاشی های غیروابسته و ردیفی از طاق نماها و کناره های کتیبه دارا‌هستند. نوع میانگین آنان از دو یا این که چهار کاشی به طور یکی‌از در بالای دیگری درست شده اند و گاه کاشی های محراب های خرد نیز به طور جفت خوی گردیده اند.

محراب مسجد یا این که نمازگاه پیشوا، طاق‌ نمایی میباشد که جهت قبله را در مسجد نشانه می دهد، که پیشوای فقهی یا این که پیش‌نماز در اثنای نماز گزاردن در آن می‌ایستد. در مسجدها در اواسط قبله مسجد جای‌دارد. به گونه ای که با ایستادن امام یا این که پیش نماز پرورش به سمت قبله باشد و نماز بگذارد. طریق قرار دریافت کردن آن ها، جهت قبله را در باطن مسجد معین می‌نماید.

حمّام جان ما همین مساجد و مجالس قرآن تشریفات مشهد و محافل وعظ و راهنمایی ماست، به شرط اینكه كاری نكنیم كه قداست این اماكن از فی مابین برود. كارهایی كه مناسب با شأن مسجد نیست، در مسجد انجام ندهیم. مسجد محل عبادت و عبادتگاه می‌باشد، نه نمایشگاه هست نه فروشگاه و نه ورزشگاه. در جامعه‌ی مسلمین هر كاری محلّ منحصر به خود دارد، هر كار اسلامی را كه نمی‌اقتدار و نباید در مسجد جاری ساختن اعطا کرد. تجارت كاری اسلامی هست؛ امّا آیا در مسجد می بایست کسب و کار كرد؟ صحت دارد که «اَلْکاسِبُ حَبیبُ‌الله»؛ امّا آیا این حبیب‌الله بایستی تشریفات مشهد بساط دستیابی خود را در مسجد بگستراند؟ ازدواج امری اسلامی می باشد؛ امّا جشن و پایکوبی عروسی بایستی در مسجد برگزار گردد؟ کسب و کار و كسب و كار و تئاتر و سینما و فیلم و نمایش و ورزش، فرضاً كه اسلامی هم باشند، تناسب با مسجد و معبد ندارند و هر کدام باید در محلّ منحصر و مناسب خود اعمال بگیرند و مسجد هم می بایست اختصاصی عبادت باشد. مسلمانان بایستی به مسجد بیایند و در آنجا خود را پاک سازی به پاکی معنوی كنند و جان‌ها را شستشو دهند و آنگاه هر كدام به محلّ كار خود بروند و با جان‌های مطهّر و منوّر به فروغ و روشنایی ایمان، به کارهای مناسب خود بپردازند؛ باید عصمت و طهارت مسجد را به آن اماكن بسط دهند، نه اینكه آلودگی آن اماکن را به مسجد بیاورند.
حاصل آن كه، قداست مساجد و محافل وعظ و نصیحت را پایین عنوان ها دیگر کثیف نكنیم، به بهانه‌ی این كه آن عناوین نیز اسلامی می باشند. مگر هر كاری اسلامی بود، در مسجد بایستی جاری ساختن بگیرد؟ چنانچه شنیده‌ایم كه صدر اسلام در مسجد «قضاوت» و «قانونگذاری» و اعزام لشكر می‌كردند، از آن جهت بود كه جا نداشتند.

امام: اعتکاف می بایست در مساجد تشریفات مشهد چهارگانه باشد و بنابر احتیاط واجب در مساجد جامع، باید به قصد رجا جاری ساختن گیرد و در غیر مساجد جامع درست وجود ندارد. (۱)

آیت‌الله خامنه‌ای: به قصد رجا انواع ندارد. (۲)

تبصره. مساجد اربعه عبارتند از: مسجد الحرام، مسجد النبی، مسجد کوفه و مسجد بصره.

درس و اعتکاف

آیا روا هست در اعتکاف، دروس خویش را مباحثه کرد؟

نشانه‌ها عظام امام، بهجت، خامنه ای، صافی و فاضل: درس خواندن، حل مسائل و مباحثه - به ویژه در کارها فقاهتی - بسیار کار نیکو ای است؛ البته در صورتی مباحثه و مجادله به مراد غلبه بر دیگری و اظهار آرامش باشد، حرام هست و بنابر احتیاط واجب اعتکاف را نیز فسخ می‌نماید. معیار تشخیص آن، قصد و نیت فرد است.(۱)

آیت‌اللَّه تبریزی: مباحثه به ویژه در کارها دینی بسیار فعالیت نیکو‌ای می‌باشد؛ ولی اگر مباحثه و تشریفات مشهد مجادله به منظور غلبه بر دیگری و اظهار متانت باشد، حرام میباشد؛ ولی اعتکاف را فسخ نمی‌نماید. میزان تشخیص آن، قصد و نیت فرد هست. (۲)

آیه ها عظام سیستانی، مکارم، نوری و وحید: مباحثه به ویژه در کارها فقاهتی بسیار فعالیت نیکو‌ای میباشد؛ البته در صورتی‌که مباحثه و مجادله به خواسته غلبه بر دیگری و اظهار آرامش باشد، حرام میباشد و اعتکاف را نیز فسخ می‌نماید. واحد سنجش تشخیص آن، قصد و نیت فرد میباشد. (۳)

برقراری مراسم اعتکاف در هر شهری چه گران قدر و چه خرد و حتی روستایی که مسجد جامع داشته باشد، درست است و این به عموم آن شهر بستگی داراست. در شهرکی که مشغول گذران زندگی هستید می توانید در مسجد جامع شهرک (در‌صورتی‌که شهرک مسجد جامع داشته باشد) اعتکاف نمائید. خواسته از مسجد جامع مسجدی میباشد که قشرهای مختلف عموم شهر در آن کمپانی می‌نمایند.(۱)

از دید استحکام سازه و خصوصیت‌های تشریفات مشهد معماری اسلامی و زیبایی در پیاده سازی، مشی، خط، کاشی‌کاری‌های معرق و غیرمعرق، مرقم و غیرمرقم، مقرنس، گچ‌کاری و دیگر تزئینات هنری و مشخصه‌های معماری سنتی بی‌نظیر و ممتاز داراست. بنای مسجد با سپری شد ۶۰۰ سال همچنان مستحکم و ماندگار، زیرا آیینه‌ای می باشد که عظمت و عمر و زیبایی معماری و هنر اسلامی در عهد و پیمان تیموری را به اکران می گذارد. خراسان در کتاب های سابق اهل ایران پهنه ی زمین به هفت اقلیم بخش شد‌ه‌است. که از جمله ی آنها ساوات (مرز و بوم مشرق) تشریفات مشهد یعنی خراسان است. واژه و کلمه ی خراسان خویش ترکیبی از دو کلمه ی دیرین اهل ایران یعنی «خور» در مضمون‌ خورشید و «شل» صفت فاعلی از ریشه ی «آس» در معنای برآمدن و سرزدن میباشد و خراسان سرزدنگاه خورشید یا این که مشرق زمین معنی میدهد. در کتاب شهرستان های جمهوری اسلامی ایران اولیه سرزمینی که نامش برده میگردد خراسان با شهرهای سمرقند، سغر، بلخ، خوارزم، مرو، مرورود، هرات، توس، پوشنگ، نیشابور، قاین، گرگان، کوش میباشد.

جغرافی نویسان اسلامی غالباً خراسان را بارکده ی عالم اسلام دانسته و حدود آن را کبیر تعریف کرده اند به این ترتیب اسم خراسان یادآور تقدسی سابق می‌باشد که خاطره های جمعی را برای اقوام بخش اعظمی متداعی می نماید. چه سرزدنگاه خورشید و پرتو قسمت میهن ای آریایی از زمان های بسیر به دور است به باعث این تقدس و اهمیت فرهنگی میباشد که‌این مرز و بوم را منزلت محققان، بزرگان، فقها و علما دانسته اند و آن را تبارک شمرده اند. از کجای این خراسان تعالی (خراسان قدیم) بگوییم از مشهد مقدس که آرامگاه جان فقید میباشد و پیکر پاک فرزند گرانقدر بنی اکرم (ع) را در آغوش دارد، از بلخ براق و سمرقند ز زمینش یا این که از گهواره ی هنر و آرامش، هرات، نیشابود، قاین، بیرجند، سبزوار. از کجای این مرزو بوم مقدس حرف بگوییم که بام و درش براق میباشد و کوه و بیابانش تابان، خراسان یادآور جاذبه های خاص و خاطره های دلنشینی می باشد که شوق واشتیاق کودکی و پر نمک جوانی را در دل ها تولید می نماید. شوری که می اقتدار آفریننده صمیمی ترین و احساساتی ترین نوشته ها باشد.